การสร้างสรรค์ผลงานและผู้ที่มีชื่อเสียงเกี่ยวกับศิลปะ

ตำนานของอาแวสะดอที่เรารู้จักในภาพยนตร์เรื่องหนึ่ง ซึ่งสร้างมาจากเรื่องจริงในสมัยก่อน เรื่องราวถูกเล่าขาลมาอย่างยาวนาน เรื่องมีอยู่ว่า อาแวสะดอ เป็นลูกชายคนโตของโต๊ะฮายีที่เป็นบุคคลที่มีคนนับหน้าถือตากันมากในกลุ่มของอิสลามกันอย่างกว้างขวาง 

ซึ่งบ้านหรือภูมิลำเนาเดิมของอาแวสะดอนั้นตั้งอยู่ที่โล่บางพูล ต.จำปะกอ อ.บาเจาะ จ.นราธิวาส  เขามีวิธีปล้นเป็นเอกลักษณ์ของตัวเองซึ่งถือว่าโหดไม่เบาเพราะกิตติศักดิ์เลื่องลือมาก ซึ่งจะกระทำการโดยจะจับเจ้าทรัพย์มามัดไว้ที่โคนต้นไม้แล้วใช้อาวุธประจำกายคือกริชแทงเข้าไปที่คอหอยของผู้ที่โดนจับตัวมาแล้วหมุนวนรอบๆ ต่อจากนั้นก็ลากเอาคอหอยออกมาหรือไม่ก็ใช้กริชแทงเข้าไปที่ท้องน้อยหมุนไปรอบๆอีกครั้ง แล้วลากเอาไส้ออกมา 

ซึ่งเป็นวิธีการที่โหดเหี้ยมเกินไปของคนที่มีศาสนา อาแวสะดอขึ้นชื่อในเรื่องของอิฐปาฏิหารย์หรือเฉพาะอย่างยิ่งเรื่องของการใช้คาถาอยู่ยงคงกระพันธ์ เพราะเขาเองเคยถูกตำรวจจับติดคุกมาแล้วครั้งนึงใน อ.สัตหีบ จ.ชลบุรี พร้อมกับสมุนหรือลูกน้องคนสำคัญคนหนึ่ง 

ลูกน้องคนนั้นมีชื่อว่า นายสมะแอ ซึ่งนายสมะแอนั้น ถูกจับขังคุกไว้ได้ไม่กี่วัน นายอาแวสะดอก็ได้ใช้วิชาทางไสยศาสตร์นั้นปลดโซ่ตรวนช่วยให้ลูกน้องหลบหนีออกมาได้ 

ซึ่งหลังจากออกมาได้ก็ได้กลับมาล้างแค้นกับบุคคลที่เป็นสายให้กับตำรวจในการจับตนเข้าคุกในครั้งนั้นจนทำให้คนไทยชาวพุทธและคนไทย-อิสลามในชายแดนใต้ได้รับความเดือดร้อนกันเป็นอย่างมาก ซึ่งเครื่องรางเหล่านี้สร้างความเดือดร้อนให้กับชาวบ้านเป็นอย่างหนัก นอกจากกริชคู่ใจของเขาแล้วนั้น เขายังมีตับเหล็กอีกหนึ่งชิ้นและนอกจากนั้นยังมีเคราทองแดงหนึ่งแผ่นและผ้าประเจียดหนึ่งพื้น

การที่เขามีกริชประจำตัวที่เคยเป็นของเจ้าเมืองปัตตานีเสดงให้เห็นว่าอาแวสะดอตาและลูกสมุนของเขานั้นไม่ได้ยึดถือข้อปฏิบัติของอิสลามแม้แต่น้อย 

การที่พวกเขาออกมาปล้นฆ่านั้นเราคาดว่าพวกเขาจะสร้างสถานการณ์มากกว่าเพราะจากเหตุกาณ์ที่อาแวะสดอตาและกับสมะแอหนีกลับไปที่จังหวัดนาธิวาสได้แล้วนั้น พวกเขาก็ได้มีการสมัครรวมคนปล้นฆ่าสดมภ์ตามหมู่บ้านต่างๆ แล้วทุกครั้งที่อาแวสะดอจะออกปล้นนั้นก็เหมือนพวกเขาจะจงใจปล้นแต่คนไทยพุทธเท่านั้น เมื่อปล้นเสร็จแล้วนั้นก็จะฆ่าเจ้าของด้วยวิธีที่โหดอำมะหิตมาก สำหรับทรัพย์สินที่ปล้นมาได้นั้นก็จะเอาไปให้หัวหน้าบ้างหัวหน้าที่ว่านั้นเป็นหัวหน้าหนุนหลังอย่างลับๆคือสนับสนุนทางด้านอาวุธปืนกระสุนปืนรวมไปถึงสิ่งต่างๆอีกมากมาย